Dit jaar vieren we dat Nederland 75 jaar bevrijd is. Leven in vrijheid, dat is een groot goed.
Vrijheid is een breed begrip. Vrij zijn als in veilig en kunnen zeggen wat je vindt, is waar ons land voor staat.
Elke dag zie ik een stukje vrijheid staan op mijn kast. Het is een klein schilderijtje, dat mijn oma fietsend door de rokende stad op weg naar de Unilever in 1940 uit de puinhopen van het Bombardement van Rotterdam haalde, in de hoop dat ze het ooit terug kon geven aan de eigenaar. Helaas...
Het schilderijtje is beschadigd, maar verder intact. In de zomer dat ik Femnomenaal startte, overleed oma. Het schilderijtje doet mij denken aan de vrijheid waarvoor onze opa`s en oma`s gevochten hebben. Maar ook voor de vrijheid die ik heb om met Femnomenaal te doen wat goed is en voelt.
Elke nieuwe medelander die ik spreek, zet grote ogen op als ik zeg, dat je in Nederland gewoon kunt zeggen en schrijven wat je vindt. Met respect voor de ander. Dat je in Nederland kunt zijn wie je bent, zonder gevangen gezet te worden. Dat het maandelijkse NL-Alert écht is om te testen. En dat kinderen hier gewoon in de winter in het  donker naar de sportvelden fietsen. 
Zo normaal, vrijheid. 

Maar dat is niet de soort vrijheid die ik bedoel. Ik doel op de volgende fase van vrijheid. Die vrijheid die je pas kunt voelen als je veilig bent.
Autonomie.
Wikipedia omschrijft het zo:

Autonomie is de vrijheid van een entiteit, bijvoorbeeld een individu, organisatie of natie om zelfstandig beslissingen te nemen. Het concept komt voor in politiek, technisch, filosofisch, geneeskundig, moreel en psychologisch verband. Het tegenovergestelde van morele zelfstandigheid werd door de Duitse filosoof Immanuel Kant heteronomie genoemd: een gebrek aan wilsvrijheid dat individuele ontplooiing in de weg staat.

Voor mij is autonomie alles. Het zorgt ervoor dat ik mezelf kan ontplooien. Dat ik mij gelukkig voel in mijn privéleven en werk. De vrijheid om in verbondenheid te zijn met mensen die je laten zijn wie je bent en zien wat je wilt en kunt.
En ik ben niet alleen.
Heteronomie, zoals Kant benoemde, zorgt voor de grote hoeveelheid aan ZZP`ers. 1,2 miljoen Nederlanders werken 'zelfstandig zonder personeel' en 161.000 mensen startte in 2019 hun eigen bedrijf. 

Even wat feiten:

* Een gebrek aan autonomie kost mensen en geld.
* Er is een direct verband tussen werknemersresultaten en autonomie.
* Autonomie voor behoud van medewerkers in een organisatie.
* Leidinggevenden zijn gelukkiger in hun werk ( want...  meer autonomie).
* Hoe kleiner de organisatie, hoe meer invloed en dus autonomie.
* De werkplek, ruimte en tijd indelen zoals dat past bij de werknemer zorgt voor een gevoel van autonomie.

( bron: Werkgeluk in Nederland, 2018; World Happiness Rapport 2018; Gallup, 2018)

En dan nu? Hoe vergroot je autonomie bij je medewerkers als je te maken hebt met roosters, patiënten en/of leerlingen?

* Maak gebruik van het werkverdelingsplan en verdeel het werk zo dat elke medewerker zijn talent kan gebruiken.
* Laat het leerstofjaarklassensysteem los en zet mensen in op hun competenties.
* Laat teams samen het rooster indelen, nadat ze eerst belangen en visie met elkaar hebben afgewogen.
* Zorg voor (een) ruimte(s) die door medewerkers zelf ingericht mag worden.
* Maak het budget voor ontwikkeling leidend in je organisatie en laat de keuze bij de medewerker. Veel organisaties zeggen 'nee', tegen een opleiding die niet direct binnen de strategie/ jaarplan past. Vrije keuze betaalt zich terug in andere zaken. Personeel blijft.
* Laat starters kiezen of ze in een vervangerspool of met een invalcontract willen werken of meteen op een vaste plek. Laat de keuze reuze!
* Wees een held en kleur buiten de lijntjes. Als je het kunt beargumenteren is er geen ambtenaar of minister die dit een negatieve ontwikkeling vindt.

Ondertussen geniet ik van twee congressen over kansenongelijkheid, om ervoor te zorgen dat iedereen de kansen krijgt die hij of zij verdient. Wat een bofkont...

Beginnen aan iets nieuws is altijd spannend, want wat als het mislukt. Hoe groter je doel en je inzet hoe moeilijker het is als het 'mis' gaat. Want wat zegt dat over jou? Was je inzet niet hoog genoeg, was je doel eigenlijk onbereikbaar.... wat dácht je eigenlijk? Dan ben je toch gewoon een mislukkeling? En als je dat zelf niet vind, dan is er altijd iemand in je omgeving die je wijst op je misstap. Toch?
Een goede reden om er gewoon niet aan te beginnen, aan iets nieuws. Wat stel je vóór.... 

Eerder schreef ik een blog, over verandering, maar niet over mislukkingen. Die natuurlijk onmisbaar zijn voor een goede blijvende verandering. Geen groei zonder misstappen. Er zijn legio goede voorbeelden. Kijk naar Maarten van der Weijden of naar Beau van Erven- Dorens. Zij maakten een nieuwe stap die met argusogen werd bekeken en mislukte. Maar wat bracht het hen, daarna?
Beau maakte na zijn vertrek bij RTL boulevard, furore met The Rotterdam Project en Five days inside. Maarten stapte nogmaals in het water en flikte het! Zelfs de koning sprak in zijn kersttoespraak over hoe mislukkingen bij het leven horen.
Onze maatschappij houdt van mislukkingen. Kijk maar naar het immer populaire tv- programma 'Ik vertrek'. Het spreken en grappen over de mislukking is makkelijk. Maar diep van binnen heerst er toch een gevoel van respect, voor het feit dat de ander het probeert.

Eerlijk, ik ben er nog steeds geen fan van, van mislukkingen. Zo faalde mijn poging om na mijn auto-ongeluk weer iets met muziek te doen, piano spelen is qua hersenpan nog niet aan mij besteed. Balen! Ik probeer het zeker ooit weer! Máár ik vond, daar achter de piano, mijn zangplezier van lang lang geleden weer terug, toen ik nog een in kinderkoortje zat. Wat een geluk!
Dan het volgende, dat vind ik toch een partij eng, zingen.... Kwetsbaar, dat maakt het me.
En dat is nu precies het probleem, niet alleen van zingen en de valse noten die ik zo nu en dan  zing, maar van alle nieuwe dingen die je zou willen ontdekken of ondernemen, is er een kans dat het mislukt.
En die mislukking VOELT alsof het iets zegt over jou als persoon. Maar het zegt eerder iets over jouw inzet, jouw motivatie, jouw doorzettingsvermogen of jouw geluk. Maar dat gevoel, dat maakt je kwetsbaar. Je moet ergens mee stoppen, opnieuw beginnen of het opgeven. En dat is al moeilijk genoeg, zonder vragen of priemende ogen van anderen. En die 'anderen' zijn die nu daadwerkelijk zo streng? Of bekijk je die ander met jouw eigen ogen? Grote kans dat 'de ander' jou een held vindt, omdat je het hebt geprobeerd!
Dus wat nu te doen? Ga jij dit jaar doen wat je altijd al wilde, ook al ben je bang voor dé mislukking?
Wat kun je dan doen om de stap naar iets spannends kleiner te maken?

* Vertel iemand over je plannen en zeg erbij dat je steun nodig hebt
* Vertel iemand over je onzekerheden over deze plannen
* Wees eerlijk naar jezelf, mislukken mag
* Vraag jezelf af, wat heb je te verliezen. Maar vooral, wat heb je te winnen?
* Ga naar een fuck-up night en hoor andere mensen praten over hun mislukking


Er zijn grote voordelen aan jezelf kwetsbaar opstellen als iets niet gegaan is zoals je had gewild.

* Je bent een inspiratie voor anderen om hetzelfde te doen
* Het zorgt voor een gevoel van verbondenheid. ( ohh, ik ben niet alleen)
* Je leert. Elke mislukking is een stap vooruit. Verandering is onderweg!

En dan de hamvraag als je dit leest. Is een mislukking, wel een mislukking? Jij mag het zeggen....
Niet geprobeerd is altijd mis. Of zoals Elon Musk zei "Either way, it's gonna be exciting!

Deze dames zijn mijn heldinnen. Ze zijn helemaal overnieuw begonnen. Voor langere tijd of tijdelijk voor een paar jaar.
Omdat het moest, in verband met de situatie in hun thuisland, voor de liefde of omdat Nederland voor hun partner mooie kansen in het verschiet had.
De afgelopen feestdagen vertelden zijn mij regelmatig over het gemis van familie en vrienden tijdens deze dagen.

In mijn vorige blog schreef ik over 'erbij horen', maar niets over deze dames.
Dames met kinderen die de Nederlandse taal vloeiend spreken met mannen die vaak aan het werk zijn. 
Een aantal dames is onderweg om hun eigen dromen te volgen. En dat vind ik knap. Heel knap.
Want vaak horen ze er niet bij, hoe hard ze ook hun best doen. Of ze hebben het gevoel er niet bij te horen.
​Het blijft moeilijk, om echt onderdeel te worden van onze maatschappij. Daar moet je heel zeker voor in je schoenen staan. En dat is nu net het probleem. Als je de taal nog niet goed genoeg beheerst, voel je je niet altijd zeker. Dan kun je niet altijd zeggen wat je vind of voelt, met de juiste nuance.
In de afgelopen periode heb ik hen zien veranderen. Van onzeker naar zeker. Van werkloos naar werkend. Van alleen naar samen.

Veel mensen vragen waarom ik naast het zijn van coach en trainer, ook nog voor de klas sta.
Mijn antwoord is dan; dat ik niet wil kiezen....
Dit zijn namelijk dames die taalles hebben van mij, op de school van hun kind. Omdat zij betrokken willen zijn. Willen helpen, bij willen dragen aan de ontwikkeling van hun kind, in een land waar alles anders is, waar zij zelf geen onderwijs hebben genoten. Omdat ze erbij willen horen, ertoe willen doen.
En eigenlijk komt dan alles weer op hetzelfde neer. Het gaat om het geloof in de ander. Empowerment!
Deze dames helpen mij, om de dingen in perspectief te zien.
Want waar ik af en toe de feestdagen liever kwijt dan rijk ben, hopen zij op een moment met hun familie, die ze al maanden niet hebben gezien. 
En dan vraag ik in de les naar de goede voornemens voor 2020.
Nieuwe ronde, nieuwe kansen is nooit zo uitvergroot geweest. 
Waar ik een nieuwe afvalpoging onderneem, hopen zij op een Nederlandse vriendin, leuk werk waarbij men accepteert dat de taal niet perfect gesproken of geschreven dient te worden of ze hopen op iemand die hun kinderen wil voorlezen in goed Nederlands.
Of gewoon op een jaar zonder gedoe. Even rust. Relativeren, dat doet het.

Ik ben ze dankbaar, de dames. Dankbaar dat zij mij keer op keer laten zien wat 'geluk' is en dat je de kansen moet pakken en soms ook heel hard moet zoeken. Aan (zelf)medelijden heb je niets. Daar kom je niet mee vooruit.
Geluk zit in kleine dingen...  En als het dan even niet lukt, dan begin ik gewoon weer opnieuw.
Nieuwe ronde, nieuwe kansen.

Meer weten over ouderlessen op de basisschool?

Het overvalt me af en toe. Het gevoel van erbij horen. 
Afgelopen woensdag kwamen we bij elkaar team Karatepe213, na onze vrijwilligersreis naar de vluchtelingenkampen op Lesbos. Elkaar even in de ogen kijken en ervaringen over onze thuiskomst uitwisselen.
Ook op Lesbos zag ik wat erbij horen voor de vrijwilligers wonend op het kamp betekende. Samen vormden ze een hechte groep. Ook Ali, een verstandelijk en lichamelijk gehandicapte jongen, hoorde erbij. Als hij er een dag niet bij was om mee te helpen het ontbijt rond te brengen, werd hij liefdevol uit bed getrommeld door een van de vrijwilligers, waarna hij vervolgens een soort heldenwelkom kreeg van de groep. ALLLLIIIIIIIIIIIIIII!!! Gevolgd door een High Five.
Ik zag niet alleen wat erbij horen voor hen betekende, ik voelde het ook. Samen staan we sterk.
En zo voelde ik mij woensdag ook weer. Een gevoel van veiligheid, van 'hier kan ik zeggen wat ik denk, hier is het gewoon goed', een gevoel van voldoening en verbondenheid.
Dat gevoel van erbij horen is uniek en het maakt dat mensen samen bergen kunnen verzetten.

Deze week ging er een filmpje viraal. Een Syrisch koor bedankt Nederland met een clip "Mag ik dan bij jou'.
Zij raakten het ultieme gevoel van ergens bij horen. 
Een gezamenlijk doel, een gevoel van ertoe doen, het gevoel van samen het verschil maken.
De kijker was unaniem geroerd. Ik ben gevoelsmens en schaam mij niet voor mijn tranen, dus huilde ik het hele filmpje. Het ligt er na Lesbos behoorlijk bovenop;).
Maar dat gevoel van erbij horen wil iedereen. Zo'n basaal gevoel van je ergens thuis voelen, dat gun ik iedereen.
Leren aanvoelen wat bij je past, als je na een heftige gebeurtenis opnieuw moet zoeken, waar je nu eigenlijk bij hoort. Wat bij jou past en waar je je thuis voelt.
Dat doe ik met mijn coachees, maar ook kijk ik zo nu en dan eens goed naar mezelf, waar hoor ik nu bij en passen zij nog bij mij? 

Als zelfstandig ondernemer mis ik dat gevoel van erbij horen weleens in mijn werk.
Je komt en je gaat. Dan vind ik aan de andere kant ook erg fijn, dat ik zelf kan beslissen wanneer ik 'er niet meer bij wil horen'.
Maar in deze tijd van Sint en Kerst hoor ik er op veel plekken toch een beetje bij. Een chocoladeletter bij de basisschool, waar ik ouders de Nederlandse taal leer, een knuffel van een vrijwilliger, een lieve kaart van een coachee, een uitnodiging van een opdrachtgever voor een gezellig avondje en een zakje thee van een samenwerkingspartner...
En toch zijn het niet de cadeautjes of de activiteiten die ertoe doen.  Het zijn de woorden en de toon waarmee er iets gezegd wordt. De woorden waarmee de ander zich kwetsbaar toont, door aan te geven waarom ik belangrijk voor diegene ben.
Wat helpt is als je vanuit dezelfde bedoeling denkt. Wat jij belangrijk vindt, vindt de ander ook belangrijk.
Dan zul je dus eerst moeten weten wat de ander wil, denkt en voelt. En dat is niet altijd makkelijk.

Brene Brown maakte een wereldberoemde Tedtalk en een prachtig boek 'Verlangen naar verbinding' over je kwetsbaar opstellen. En van je hart geen moordkuil maken en waarom dat werkt... een aanrader.

Vijf tips om te ontdekken waar je bij wilt horen:

1. Praat over je wensen en verlangens met anderen.
2. Sluit je aan bij een andere groep mensen die iets met jou gemeen heeft.
3. Maak een wandeling, het zorgt voor een betere doorbloeding in je gehele lijf, waar door je beter aanvoelt wat je nodig hebt.
4. Zoek uit wat jouw waarden zijn. Wat vind jij belangrijk in het leven.
5. Lees mijn blog over verandering en herstel als je het gevoel hebt nergens bij te horen.

Samen delen we in de regen armbandjes uit, om een winterjas op te halen, op Moria, Lesbos. Een gezamenlijk doel waarbij we 15.000 mensen in 4 dagen hebben gezien en gehoord.

 Ontwikkeling = verandering. Zo... dat is gezegd... Femnomenaal staat voor ontwikkeling, in de breedste zin van het woord. Maar ontwikkelen is helemaal niet zo makkelijk, omdat het gepaard gaat met verandering.
En mensen vinden verandering moeilijk. Dat blijkt uit de vele afhakers bij het stoppen met roken, afvallen, het volgen van een talencursus of andere goede voornemens.

Er zijn veel verschillende theorieën over wat nodig is om te kunnen veranderen. 
Bijvoorbeeld de consistentietheorie. Volgens deze theorie zijn er drie attitudes, namelijk: gedrag, gevoel en verstand. Indien er bij een van de drie attitudes iets verdwijnt of erbij komt, bijvoorbeeld kennis, dan geeft dit vaak een algemene verandering.
Natuurlijk is daar ook de theorie van Skinner en Pavlov waarbij het gaat om belonen en straffen om verandering te bewerkstelligen, hierbij speelt de invloed van 'de ander' een grote rol.
Een andere invalshoek is de theorie van Maslow, waarbij het draait om het vervullen van basisbehoeften en het daarna pas ruimte kunnen scheppen om jezelf te kunnen ontplooien en veranderen.

Nu is mijn ervaring dat het woord 'verandering' op zichzelf al heel veel weerstand opwekt. Tenslotte onbekend maakt onbemind. Evolutionair moet er een echte noodzaak zijn om te veranderen, hierdoor zijn mensen pas (te) laat geneigd tot verandering. Een zeer heftig of speciaal moment zorgt voor verandering, die meteen zo rigoureus is, dat dit vaak een langdurig, soms ook verdrietig, chaotisch of heftig proces kan zijn. 
En dat, en steeds vaker gelukkig ook daarvoor, is dus vaak het moment waarop mensen bij Femnomenaal komen.
Er is een vraag, die vraag is vaak, een vraag naar verandering.

Er is ook nog een andere theorie die gaat over verandering, namelijk de herstelondersteunende theorie.
De theorie wordt vaak toegepast in de psychiatrie door ervaringsdeskundigen werkzaam in GGZ- instellingen, maar is steeds meer in opkomst in andere sectoren.
De herstelondersteunende begeleiding gaat uit van empowerment en bekrachtigt de al aanwezige hulpbronnen. 
Het komt vaak voor dat mensen als ze niet goed in hun vel zitten, nog harder gaan werken aan hetgeen moeizaam gaat. Terwijl ontplooien op vlakken die al eerder bewezen hebben energie te geven, meer effect heeft, voor meer autonomie zorgt en een gevoel van veiligheid geven. Veiligheid is een voorwaarde voor ontwikkeling en verandering.
Terug naar wat helpend is. Wat maakte je op een eerder moment blij? Wat was een euforisch moment en waar lag dit aan? Waar vond je vroeger als kind rust bij? Wat wilde je altijd al eens doen?
Tijdens coachingsgesprekken komen vaak zaken aan de orde waaruit blijkt dat de coachee afhankelijk is geworden van een ander. De ander moet iets doen om voor verandering te zorgen....  De ander kan een hulpbron zijn, maar je zult het toch echt zelf moeten doen!
Herstelondersteunde begeleiding gaat uit van autonomie. Je kunt het zelf en wat heb jij daar voor nodig? En waar ligt het begin van verandering? 
Is dat een gitaarcursus, omdat je vroeger altijd plezier beleefde tijdens het maken of luisteren van muziek en kun je daar de verandering die je nodig hebt langzaam uitproberen? Of misschien betrek  je een oom of tante bij een moeilijk gesprek in je familie, omdat je met hem of haar altijd zo fijn kon praten, zodat je hulpbronnen vergroot worden. 
Of je loopt een dagje mee met een goede vriend om eens te kijken wat hem nu zo gelukkig maakt in het werk.
Een valkuil is de stappen te groot maken. ER MOET NU IETS GROOTS VERANDEREN.... want anders..
Verandering gaat in kleine stappen en is makkelijker vanuit 'goed voelen'. Vanuit bekend ( veilig) naar onbekend  Vanuit stilstaan naar bewegen. Vanuit bewegen naar ontwikkeling.
Vanuit ontwikkeling ontstaat verandering.... en wordt onbekend bemind!

Er klopt iets niet aan het lerarentekort.
En ik durf hier te zeggen dat dit niet alleen ligt aan het salaris en de werkdruk.
Het onderwijs is in mijn optiek zo ontzettend star als het gaat om flexibel personeelsbeleid en vrijheid voor scholen om hier anders mee om te gaan.
Daarmee verliest het vak goede mensen.
Dit is wat ik zie in mijn/ de praktijk:

1: Er wordt vastgehouden aan vaste structuren/ oude werkwijzen, waardoor leerkrachten niet kunnen floreren. Leerkrachten moéten zonodig alleskunners zijn.

2: Starters móeten beginnen in de vervangerspool, want dan kunnen ze goed rond kijken wat bij hen past en ervaring op doen?! Starters willen vaak een eigen klas. Meteen doen waar ze voor opgeleid zijn! En niet van hot naar her en van groep naar groep worden gestuurd. Binnen 5 jaar haakt een kwart af. Niet voor het salaris, niet voor de werkdruk.

3. Passend onderwijs voor de leerkracht. Inclusie is in het onderwijs ver te zoeken.
Ben je gehandicapt of heb je een ziekte? Helaas! Met 1000 arbeidsongeschikten per jaar staat het onderwijs op nummer 3.
Kun je geen hele dagen werken?
Helaas!
Ben je ouder en daardoor minder mobiel/ flexibel/ digitaal.Helaas!

Tijd voor verandering. Tijd om beter te kijken naar de mensen die er nog/al zijn.​