​Maar u heeft errrrvarringgg…
Ze spuugt het bijna uit.
De walging druipt van haar gezicht.
Hoe is het toch mogelijk dat deze man het wel lukt?
Het antwoord is simpel, omdat hij ooit begonnen is met proberen. Ooit had hij ook geen ervaring.
Voor de duidelijkheid. Ik sta hier geen gesprek van een chirurg met zijn patiënt af te luisteren.
Ik sta in de Albert Heijn. Er zit een sticker op de plant, die mevrouw heeft uitgekozen. De sticker wil er niet af. De man achter de bali prikt zijn vinger in het plastic en HOP… zijn blik erbij is triomfantelijk.

Het intrigeerde mij.
Want uiteraard heb ik geen idee wat mevrouw zo gefrustreerd maakt.
Wellicht heeft de man haar vaker voor de gek gehouden.
Misschien heeft ze iets aan haar handen en probeert ze het op ‘ervaring’ te gooien om niet oud en zielig over te komen.
Of ze heeft die korte ochtend al 5 andere vervelende ervaringen gehad.

Iets in mij zegt dat het geen van allen waar is, maar wie ben ik om daarover te oordelen.
Bij mij gaat het radertje draaien… ervaring.
Dat hebben we allemaal. Oefening baart kunst én ervaring.
Heb je geen ervaring? Dan probeer je het, met of zonder hulp.
En voor alle vacaturemakers die in deze tijd nog ‘ 5 jaar ervaring’ met dikke letters oppennen….
Doe maar niet. Motivatie, wilskracht, een positieve houding en doorzettingsvermogen komen tot stand door ‘ levenservaring’, op wat voor manier dan ook. Gratis tip… van mij 😉

En voor de mensen met een oog voor detail… ook nog een optie. De sticker er gewoon op laten zitten.
Laten we zeggen… iets met geduld en geen interesse 😉.

​Snel sta ik op, de vrouw achter me staat te gillen naar haar collega. Ik sus haar. Alles is ok! Ik lag gewoon even te rusten! Het spijt me, ik wilde je niet laten schrikken.
Ik snap het wel; wie gaat er nou onder de tafel van een congrescentrum liggen slapen? Ik... bij gebrek aan iets beters.
Laten we zeggen, nu kan ik erom lachen en zij vast ook....

Niks doen, lammen, chillen, alleen wandelen, hangen, bidden, mediteren....of doseren?
Er zit een taboe op de stilte. Gewoon even niets.
Druk zijn is hip, doorrennen nog hipper en dan heb ik het nog niet eens over feestjes, teamborrels, uitjes en seminars die hele dagen moeten duren. Waarom?

Ik schaam mij soms voor het zoeken naar de stilte, vooral op de werkplek.
De stilte is daar ver te zoeken, ik werk met mensen. Veel mensen. Leuke mensen, maar ook vermoeiende mensen 😉 .
Het gaat steeds beter, maar ik moet de neiging onderdrukken om gewoon door te gaan, zoals 'anderen' dat doen.
Na een ongeluk is het een noodzaak dat ik de stilte op zoek. Ik moét rusten, anders komt 'de man met de hamer' en doe ik dagen niets anders dan paracetamol slikken en stil in een hoekje zitten.
Mijn rustmomenten zijn vaak ongemakkelijk, want niet overal hebben ze een ruimte met een matje, stoel of bankje, zoals hier bij Summa & Bedrijf bij Summa College; gemaakt om te rusten, te bidden of te kolven.
Zo lag ik al eens achter een theaterdoek, in een oude toiletruimte en in het kantoor van de directie of in mijn auto, met enige gêne natuurlijk... dat wel.
Dus bij deze een pleidooi om tijd en ruimte voor stilte en rust te normaliseren en bespreekbaar te maken, dat je ook een 'prima' collega bent als je even een momentje voor jezelf nodig hebt.
Het maakt mensen leuker, relaxter, meer ontspannen en creatiever. En bovenal maakt het de werkplek inclusiever

Werkplezier en het lerarentekort
 
Het zou natuurlijk heel makkelijk zijn als ik nu het lerarentekort zou bagatelliseren door te roepen dat meer werkplezier de oplossing is.
Maar, linksom of rechtsom, gelukkige leraren maken niet alleen gelukkige leerlingen, zoals ‘Loesje’ zou zeggen, maar ook gelukkige collega`s.
En gelukkige collega`s zorgen op hun beurt weer voor nieuwe collega`s, voor blije stagiairs, stuiterende innovatieve starters en schoolleiders met een visie.
Hoe dan? Femnomenaal werkt al jaren met de 6 factoren voor werkgeluk. En voor deze gelegenheid zet ik ze in om het lerarentekort terug te dringen, door jou tips te geven over het behouden of terugvinden van jouw werkplezier.
 
De 6 factoren voor meer werkgeluk en meer nieuwe collega`s!
 
Werkgelukfactor ‘Ontwikkeling ‘
 
Zorg dat je jezelf kent. Wat wil je met jouw loopbaan? En nee, dan heb ik het niet alleen over carrièrestappen maken.
Welke taken passen bij je en hoe kun je de taken die nu eenmaal bij het werk horen leuker of makkelijker maken?
Kijk je ook naar de toekomst in plaats van alleen de onderwijstrends van nu te willen volgen?
Past de ontwikkeling van jouw school, wel bij jou? Is het tijd om jouw horizon te verbreden? Dat is normaal! Of je nu een starter bent of een ervaren professional, nieuwsgierig zijn naar mogelijkheden op het gebied van scholing of werk is goed en belangrijk. Praat hier ook samen over.
 
Werkgelukfactor ‘Voldoening’
 
Waar krijg jij een voldaan gevoel van? Vast niet van de berg administratie!
Veel onderwijsprofessionals vinden autonomie een belangrijk aspect om zich voldaan te kunnen voelen.
Wist je dat veel zaken niet verplicht zijn? Dat jouw professionele mening hierin een rol speelt?
Groepsplannen? Niet verplicht. Verslagen van oudergesprekken? Niet verplicht.
Drie rapporten per jaar? Niet verplicht. Een OPP voor elk leerling? Niet verplicht.
Allemaal dezelfde lessen geven in een parallelgroep. Niet verplicht. ( AOB, 2023)
Wees met je team en MR kritisch op wat er wel en niet moet!
Zo kunnen jullie je richten op de zaken die er echt toe doen en neemt jouw werkplezier toe!
 
Werkgelukfactor ‘Verbondenheid’
 
Of je nu net begonnen bent en je plek nog moet vinden in het team óf je al jaren op dezelfde school werkt; soms pas je niet(meer) in een team, soms past de visie van de school niet (meer) bij jou, soms ben je veranderd, gegroeid. Dat heeft effect op jouw gevoel van ‘erbij horen’ en op het oxytocine-hormoon, dat zorgt voor een gelukkig gevoel.
Het kan iedereen overkomen. Maar hoe weet je nu waar dit aan ligt?
Soms helpt een goed gesprek of een meeloopmiddag op andere plekken om vast te stellen wat je nodig hebt.
 
Werkgelukfactor ‘Gezond werken’
 
Zit je goed? Drink je jouw koffie wel op? Neem je genoeg pauze? Blijf je thuis als je ziek bent, in plaats van door te rennen?
Geef je het aan als er thuis iets speelt, zonder hier elke pauze over te klagen? Kortom, neem jij jouw eigen gezondheid serieus?
Je kunt tegenwoordig zelf een gesprek regelen bij de bedrijfsarts of een coach en hiervoor hoef je echt niet al weken ziek te zijn!
Preventief zorgen voor jezelf en elkaar zorgt voor duurzame inzetbaarheid en dus meer werkplezier voor iedereen.
 
Werkgelukfactoren ‘Waardering en erkenning’
 
Door de drukte vergeten we vaak elkaar. Maar zonder elkaar gaan we het niet redden.
Zien wat de ander doet en hier waardering voor geven, is iets wat in onze branche niet vaak, maar steeds vaker gebeurt.
Doe maar gewoon…., alles voor de leerling!
Maar juist door te zien wat de ander doet, kan en beweegt kun je makkelijker iets loslaten, begrip krijgen voor keuzes die gemaakt worden of als team je beter profileren naar de buitenwereld.
 
Ik gun je meer werkplezier, ik gun je meer collega`s én bovenal ik gun je dat je trots kun zijn op jouw beroep!
 
Wil je in gesprek over een van de werkgelukfactoren? Heb jij vragen over werkgeluk en jouw loopbaan?
Plan een gerust een kennismakingsgesprek in!

Zaterdag was het zover, mijn verjaardagscadeau mocht uitgepakt worden. Ik werd 40 dit jaar!
Zoals onze zoon zong "Ja, ja ze leeft nog, ja, ja ze leeft nog in de gloria". Met vieren dat je leeft, is niets mis!

Benodigdheden voor dit jubileumfeestje?
Een busje met aanhanger, een grote plastic tas, een mandje en een gasbrander.
Eerder vloog ik alleen in de lucht... (zoals velen van jullie weten is dat het punt, waarop Femnomenaal ontstond, vandaar het logo). Nu vloog ik met mijn gezin in een luchtballon!
"Spannend, dat zou ik niet durven", reageerden vrienden, familie en collega`s.
Bang dat de bodem eruit zou vallen, de ballon in de bomen terecht zou komen of de branders spontaan zouden ontploffen óf gewoon hoogtevrees.

Angst is vaak irreëel. Spinnen in Nederland bijten niet, clowns zijn meestal grappig en bij de meeste presentaties weten de mensen in de zaal minder dan jij over het onderwerp, anders zaten ze er niet.
En toch zijn sommige situaties natuurlijk best risicovol en dus is de angst reëel. Onder water loop je meer risico dan boven water, in de auto meer dan in een vliegtuig en op de ski's meer dan op een slee.
Kortom... angst is er met een reden; om je te beschermen.

Nu heb ik geen vliegangst of hoogtevrees... dat feestje daar boven werd dus ook prachtig... 
En toch zat heel even de angst in mijn lijf. Angst van vroeger. Angst voor collega`s.
Het park waar de luchtballon zou opstijgen, was het park vlakbij de school, waar ik de eerste twee jaar van mijn onderwijscarrière in Eindhoven werkte. Een groentje, een Rotterdamse in het Brabantse... maar wat daar gebeurde, lag niet aan mij. Dat weet ik nu, 20 jaar later.

Er heerste een angstcultuur. Collega`s werden ten overstaande van het hele team voor gek gezet, terecht gewezen of afgewezen. Als je het anders deed, niet mee wilde of kon doen in de geldende werkcultuur, dan werd je genegeerd. Stagiaires zaten in het kopieerhok, want er was 'geen plek' in de teamkamer. Materialen voor in de klas zaten achter slot en grendel, want "de kosten moesten gemanaged worden". Toonde je enige emotie of onzekerheid, dan hoorde je niet thuis in het vak. 
Pesten op het werk, zo zou je het nu noemen. De middengroep bleef stil, helaas. De gepeste collega`s gingen weg of verhardden. Zowel de onderwijsinspecteur als de HR-managers grepen niet in, want zo was de gedachte, de resultaten waren toch goed?

Uiteindelijk heb ik voor mijzelf gekozen en ben ik gegaan. Nu twintig jaar later, voelde ik bij het zien van het gebouw en het park, even die angst van toen...
En gelijk daarna, de trots om wie ik geworden ben. Juist door deze situatie voel ik feilloos aan hoe de sfeer in de organisatie is. Wie er gezien wordt, wie niet en waarom. Wie beter kan gaan en wie voor zichzelf moet kiezen. Waar macht corrumpeert. 

Want angst zorgt voor verstijven en het vraagt moed om hier tegen in verzet te komen.
Dus voor alle moedige medewerkers, maak het bespreekbaar, schreeuw het van de daken en kies voor jezelf.
Angst is in dit geval een goede raadgever...

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Tips:

* Neem contact op met je bedrijfsarts ( dit mag sinds kort ook zonder overleg met je leidinggevende)
* Bel de intern/extern vertrouwenspersoon
* Neem de preventiemedewerker in vertrouwen
* Deel je ervaringen met familie en vrienden dat kan opluchten



​

,"Ergens groos mee zijn, ergens trots op zijn. Groos is in de volkstaal de uitspraak van groots." (Van Dale, 2022)

GROOS is mijn favoriete woord, hoewel ik het zelden gebruik, hier in het Brabantse zou men mij gek aankijken... 
Trots of fier, zou het dan moeten zijn. Maar uitspreken dat je trots op iemand bent, blijkt toch soms lastig.

En dat is waar GROOS de wereld redt, want trots is in onze cultuur eigenlijk een vies woord. En GROOS is dat niet!
Als synoniemen voor trots worden namelijk genoemd: superieur, hautain, ijdel, hoogmoedig, hooghartig, glorieus. Als in, hij is te trots om toe te geven dat hij fout zit... en dus is trots opeens meer een negatief woord dan positief.

Ik ben regelmatig GROOS op mensen. Mensen die gewoon een zetje nodig hadden, perspectief voor de toekomst.
Dat zetje had ik ook ooit nodig. Waar ik nu 32u werk, al mijn talenten kan gebruiken en gewaardeerd wordt om wat ik doe, is dat ook ooit wel anders geweest.
Vijftien jaar lang was ik op zoek. Waarom ging het anderen zo makkelijk af?
Waarom had ik toch altijd het gevoel dat ik iets miste? Ik hopte ondanks goede beoordelingen van school naar school, van studie naar studie, van leidinggevende naar leidinggevende. Uiteindelijk ging ik naast het werk in mijn klas, auteurs-en trainerswerkzaamheden doen.
Tot de wereld stilstond na het krijgen van een auto-ongeluk.

Nu jaren later ben ik GROOS, GROOS met wat ik bereikt heb. Ik help wekelijks klanten naar werkgeluk in hun droombaan, ik begeleid mensen van het leren van de Nederlandse taal naar het vinden van werk, ik geef trainingen aan onderwijsprofessionals en vrijwilligers én ik schrijf onderwijsmateriaal. Een samenvatting van wat ik voor het auto-ongeluk ook deed. Met één groot verschil; ik heb mijn autonomie terug. Ik weet wat ik kan, ik weet wat ik wil en ik voel mij goed om het de doen binnen de 65 uur,  die een werkweek naar mijn inziens heeft (van 8-21u). Maar wat een zoektocht. 
Ik floreer niet bij elke dag dezelfde taken met dezelfde collega`s, jaar in jaar uit. Dat weet ik nu. Maar wat was het fijn geweest als hier eerder aandacht voor was geweest. Aandacht voor persoonskenmerken, voor interesses en competenties. Voor werkgelukfactoren.

Toch zijn er meer zaken waardoor ik kan doen wat ik nu doe. Ik ben GROOS op alle mensen die mij geholpen hebben om te komen waar ik nu ben.
Mensen zoals Melanie. Aangezien mijn lijf na het ongeluk echt niet doet, wat je gezien mijn leeftijd of inzet zou verwachten, zocht ik iemand met geduld, die buiten de lijntjes durft te kleuren, die maatwerk kan bieden, die om kan gaan met een a-sportief persoon....
Ik hou het met Melanie al langer uit dan met welke sportschoolinstructeur dan ook. Ik ben GROOS op het feit dat mijn lijf zoveel meer kan dan eerst, maar vooral op Melanie, omdat ze elke keer iets nieuws bedenkt, geen stampende muziek aan zet, mij vraagt wat ik denk dat lukt die dag en mijn grenzen respecteert.
Ook mijn sportroutine heb ik zelf gemaakt, met de ingrediënten die voor mij belangrijk zijn. Geen uur aerobics in een groepje, wel een half uurtje met Melanie. Geen hardlooprondjes, wel lange wandelingen. Geen zaalsporten, maar buiten tuinieren.
Kortom, verandering in je leven of je baan kun je zelf maken, zolang je maar goed weet wat je kunt, wat je wilt en wat goed voelt. En als dat dan lukt, dan voelt dat GROOS!

GROOS redt de wereld... wat er is NIETS mis met GROOTS denken ;)
Ook GROOTS denken? Lees de blogs achter de blauwe linkjes of maak gewoon een afspraak.
​(Dan heb je na de zomer ook jouw droombaan!)


​

​

Bij inpakken denk je natuurlijk al snel aan het inpakken van een cadeautje, in deze tijd...
Maar voor mij heeft 'inpakken' ook nog een andere betekenis. Het 'inpakken' van communicatie richting de ander. Indirecte communicatie. Als Rotterdamse niet echt mijn ding.

De Rotterdamse cultuur van "niet lullen maar poetsen"; werken, doorzetten en opbouwen, heeft ervoor gezorgd dat, als je dan "lult", je meteen zegt waar het op staat. Dus geen omslachtige volzinnen, maar gewoon zeggen waTie denk(T).
Dat is best lastig zo in het Brabantse. Want hoewel ik van integreren en inburgeren in DE Nederlandse cultuur gedeeltelijk mijn werk heb gemaakt, lukt het mij maar niet om in te burgeren in het "inpakken".
Net zo als het "uitpakken" van de boodschap behoorlijk moeizaam gaat.
Dus waar ik de boodschap (redelijk) direct geef, pakt de ander hem in en zegt het met een omweg. Het is aan mij om te raden, wat die ander nu precies wil zeggen... 

Ik geef je wat voorbeelden:

Ingepakt: "Tot hoe laat moet jij werken, vanmiddag?" 
Ik: "Ik ga vanmiddag wandelen, ga je mee?"
Rotterdams: Ik ga wandelen. Als je ook gaaT, moT je nu je jas aandoen!

Ingepakt: "Hey, zit jij daar?"
Ik: "Daar zat ik, zou je ergens anders willen gaan zitten?"
Rotterdams: "Hey, gaaT jij eens ff gauw ergens anders zitten te zitten!"

Ingepakt: "Ik zou je graag nog even spreken".
Ik:" We moeten echt even praten, er zit mij iets dwars".
Rotterdams: " Zeg, je ken wel moeilijk doen, maar ik benTer helemaal klaar mee!

Ingepakt: "Oh, wat leuk, helaas heb ik geen tijd".
Ik:" Ik hou daar niet van, ik wens je veel plezier."
Rotterdams: "PleurTop joh, daT gaaT ik toch nieToen, ben je wel helemaal lekkerT?" (en dat is dan ook nog vriendelijk bedoeld :))

Nog een randje ingewikkelder wordt het in het werkende leven. Waar ik graag, als de vraag komt, wat ik ervan vind, mijn ongezouten, gepassioneerde, enthousiaste mening geef, is het eigenlijk vaak de bedoeling dat ik deze mening 'inpak' óf nog erger helemaal niet uitspreek. Vraag er dan niet naar, denk ik dan vaak.
Of andersom, ik vraag naar wat iemand van mijn werkzaamheden, advies, training of reactie, vindt. Niets is erger dan een ingepakt "Prima, hoor". Het is natuurlijk niet leuk om te horen dat, iemand niet helemaal tevreden was of 
Inmiddels weet ik; het is de toon die de muziek maakt. Of zoals eerder gezegd "whats left unsaid, says it all"...

Ook wat directer communiceren en niet meer alles inpakken? Doe hier wat inspiratie op! Ik ben je eeuwig dankbaar! En in de tussentijd? Vraag ik gewoon om duidelijkheid! Zeg, waT wil je nou eigenlijk lopen Te zeggen, joh!

Er is echt niets mis met doen wat je altijd deed. Heerlijk. 
Hetzelfde restaurantje, dezelfde vrienden, dezelfde sportvereniging, kortom een bubbel waarin je jezelf kunt zijn. Daar waar je niet na hoeft te denken over wat je zegt en doet. Waar de dingen die je doet vanzelfsprekend zijn. Makkelijk. Comfortabel. Als een bank met heerlijke zachte kussens, waar je nooit meer uit komt. Waar je lui wordt, luier en nog luier. Waar je heerlijk in slaap valt en droomt over alle dingen die je ooit nog zou willen doen.

Ik ben kampioen oncomfortabele situaties opzoeken. Van netwerkborrels met grijze oude mannen in pak tot presenteren voor een volle zaal onbekenden. Paragliden van 1800m hoogte of een gelukswandeling met stoere mannen uit de bouw. Bijna altijd denk ik in dit soort situaties; wat dacht ik? Waarom? Ga gewoon thuis zitten met een kopje thee! Maar daarna... dat moment van euforie, dat geluksgevoel als het dan 'gelukt' is, dat maakt alles goed. Dat maakt dat ik het toch wéér doe!

Wanneer leer je en wanneer is gezonde spanning, niet gezond meer? Hoe werkt dat nu eigenlijk? 
Vanuit de didactiek en pedagogiek weten we, dat leren vaak alleen goed lukt als er een veilige, vertrouwde maar inspirerende omgeving is, waarbij nieuwsgierigheid wordt aangemoedigd. Daarnaast is het van belang dat de lerende persoon zonder (onverwerkte) emotionele bagage naar de leerstof kan kijken. De leerzone.
Je voelt je energiek en enthousiast als je zo`n activiteit onderneemt.
Zodra plankenkoorts, zweetaanvallen en hartkloppingen om de hoek komen kijken, ben je eigenlijk een stap te ver. De paniekzone. Je voelt je vermoeid en uitgeblust na deze activiteit. 
Regelmatig zie ik mensen in mijn praktijk op zoek naar werkgeluk die óf te comfortabel zijn geworden in hun werk óf continu in de paniekzone zitten. Mensen die peentjes zweten bij een presentatie of bij een beoordelingsgesprek. Die steeds onder druk staan. Of mensen die verveeld zijn zonder dat ze het door hebben. Met hen kijk ik naar de leerzone. Waar liggen interesses en competenties en waar kunnen ze nog leren. Leren zonder paniek met kleine stapjes over je comfortabele grens.

Bron: www.platformmindset.nl 

Die wens om altijd in de leerzone te zijn, maakt dat ik regelmatig nieuwe dingen op zoek. Het liefst buiten mijn comfortzone. 
Die wens zorgde ervoor dat ik een sessie deed bij Christel, met het krachtstenenspel. En nu moet je weten, ik hou niet van onverklaarbare zaken, ik heb niets met edelstenen en ik ben ook niet spiritueel.
Maar alles kun je leren. Voor mij is het belangrijk dat ik, mensen en wat hen beweegt beter begrijp. Vooral mensen die zich bezighouden met werkzaamheden die voor mij onbekend zijn. 
Ik gaf mij over aan het onbekende om mijn goede collega en vriendin Christel beter te begrijpen. Om haar passie voor deze manier van werken te kunnen volgen. 
Tijdens de sessie raakte ik geëmotioneerd, ik voelde mij op mijn gemak én uitgedaagd tegelijk. Gevoelens een plek geven in plaats van steeds met je gedachten in de weer zijn.
Ik leerde dat wat niet mijn manier is, ook een manier is. Als je open staat voor leren, kunnen er mooie bijzondere dingen gebeuren! 

Ook uit je comfortzone? Meer weten? www.christellubse.nl  

Foto: Deense oostkust

Spreken is zilver, zwijgen is goud; is een oud Nederlands spreekwoord. Want is zwijgen wel écht goud?
Eerlijk is eerlijk, een slechte luisteraar of een overmatige prater, daar word ik niet blij van.
Maar of ik blij word van zwijgende mensen is een tweede of nog erger als ik zelf met mijn mond vol tanden sta.

Donderdagochtend 9 uur, ik wandel in het zonnetje door een Deense badplaats op zoek naar wat lekkere broodjes voor het ontbijt. Terwijl ik met mijn broodjes bij de kassa sta, probeer ik het Deens van andere klanten voor mij te volgen. Mijn talenknobbel gaat niet aan. Het lukt mij niet om er ook maar een beetje chocola van te maken.
Ik probeer een 'hey' ( Hallo) en een 'tak' (Bedankt) en dat was het. Maar eigenlijk wil ik de caissière vragen of er veel toeristen zijn dit jaar of ze ook bruine broodjes hebben en of ik een tasje mag, in het Deens...
Maar dat lukt mij na een week Denemarken echt niet. Ik baal en ik denk op de terugweg na over wat niet kunnen spreken met mij doet.

Tijdens trainingen die ik geef over taal en taalverwerving, hebben we het vaak over spreekvaardigheid.
Je bent kwetsbaar als je spreekt. Veel mensen die spreken voor een groep eng vinden, zullen dit herkennen.
Spreken in een groep met nieuwe mensen is al spannend en spreken in een andere taal al helemaal, dus kun je maar beter zwijgen? Is zwijgen dan toch goud? Wellicht, als dat de bedoeling is.

Maar als je niet kúnt zeggen wat je wilt, jezelf niet verstaanbaar kunt maken, dan is de wereld verrekte lastig.
Meestal lukt nieuwkomers om de basale zaken te leren, vooral door dat ze ondergedompeld worden in de Nederlandse taal, althans dat is de bedoeling.
Maar als je een paar maanden verder bent dan wil je graag "nuance" aanbrengen in je gesprekken. Je wilt je gevoelens beschrijven, je wilt typische dingen uit je thuisland delen met de ander, je  wilt zeggen wat je nodig hebt.
En als je dan zwijgt, dan zeg je heel veel, niet. Alles om echt contact te hebben met de ander. De diepte in te gaan en je verbonden te voelen. Dat zeg je dan niet.
Want wat niet gezegd wordt, is vaak belangrijk. Zoals moedertaalsprekers moeite hebben zaken te benoemen, als het voor hen te emotioneel wordt, te beladen is, moeilijk is om te bespreken of je een ander niet wilt kwetsen. 
What's left unsaid, says it all. 

Wat helpt? 

1: Heb geduld!! Spreken is moeilijker, dan luisteren.
2: Spreek geen Engels met een anderstalige.
3. Spreek langzaam, laat stiltes vallen.
4. Gebruik makkelijkere woorden als de ander zegt je niet te begrijpen.
5. Vertel iets over jezelf en over je eigen onzekerheden.
6. Bij spreken voor een groep; kijk over de groep heen.
7. Gebruik steekwoorden bij het spreken, geen volledige teksten.
8. Weet je niet hoe je het iemand moet zeggen? Schrijf het dan.
9. Stel je kwetsbaar op, zeg gewoon dat je het moeilijk of spannend vindt.
​10. Maak van je hart geen moordkuil!


Zo wordt zwijgen zilver en spreken goud!