Foto: Deense oostkust

Spreken is zilver, zwijgen is goud; is een oud Nederlands spreekwoord. Want is zwijgen wel écht goud?
Eerlijk is eerlijk, een slechte luisteraar of een overmatige prater, daar word ik niet blij van.
Maar of ik blij word van zwijgende mensen is een tweede of nog erger als ik zelf met mijn mond vol tanden sta.

Donderdagochtend 9 uur, ik wandel in het zonnetje door een Deense badplaats op zoek naar wat lekkere broodjes voor het ontbijt. Terwijl ik met mijn broodjes bij de kassa sta, probeer ik het Deens van andere klanten voor mij te volgen. Mijn talenknobbel gaat niet aan. Het lukt mij niet om er ook maar een beetje chocola van te maken.
Ik probeer een 'hey' ( Hallo) en een 'tak' (Bedankt) en dat was het. Maar eigenlijk wil ik de caissière vragen of er veel toeristen zijn dit jaar of ze ook bruine broodjes hebben en of ik een tasje mag, in het Deens...
Maar dat lukt mij na een week Denemarken echt niet. Ik baal en ik denk op de terugweg na over wat niet kunnen spreken met mij doet.

Tijdens trainingen die ik geef over taal en taalverwerving, hebben we het vaak over spreekvaardigheid.
Je bent kwetsbaar als je spreekt. Veel mensen die spreken voor een groep eng vinden, zullen dit herkennen.
Spreken in een groep met nieuwe mensen is al spannend en spreken in een andere taal al helemaal, dus kun je maar beter zwijgen? Is zwijgen dan toch goud? Wellicht, als dat de bedoeling is.

Maar als je niet kúnt zeggen wat je wilt, jezelf niet verstaanbaar kunt maken, dan is de wereld verrekte lastig.
Meestal lukt nieuwkomers om de basale zaken te leren, vooral door dat ze ondergedompeld worden in de Nederlandse taal, althans dat is de bedoeling.
Maar als je een paar maanden verder bent dan wil je graag "nuance" aanbrengen in je gesprekken. Je wilt je gevoelens beschrijven, je wilt typische dingen uit je thuisland delen met de ander, je  wilt zeggen wat je nodig hebt.
En als je dan zwijgt, dan zeg je heel veel, niet. Alles om echt contact te hebben met de ander. De diepte in te gaan en je verbonden te voelen. Dat zeg je dan niet.
Want wat niet gezegd wordt, is vaak belangrijk. Zoals moedertaalsprekers moeite hebben zaken te benoemen, als het voor hen te emotioneel wordt, te beladen is, moeilijk is om te bespreken of je een ander niet wilt kwetsen. 
What's left unsaid, says it all. 

Wat helpt? 

1: Heb geduld!! Spreken is moeilijker, dan luisteren.
2: Spreek geen Engels met een anderstalige.
3. Spreek langzaam, laat stiltes vallen.
4. Gebruik makkelijkere woorden als de ander zegt je niet te begrijpen.
5. Vertel iets over jezelf en over je eigen onzekerheden.
6. Bij spreken voor een groep; kijk over de groep heen.
7. Gebruik steekwoorden bij het spreken, geen volledige teksten.
8. Weet je niet hoe je het iemand moet zeggen? Schrijf het dan.
9. Stel je kwetsbaar op, zeg gewoon dat je het moeilijk of spannend vindt.
​10. Maak van je hart geen moordkuil!


Zo wordt zwijgen zilver en spreken goud!

Het is donderdagmorgen en ik start de dag met een goed advies. "Met mannen moet je niet praten, maar wandelen," aldus een van mijn zeer fitte gepassioneerde vrijwilligers. Net zoals "mijn leerlingen", zijn vrijwillligers ook van "mij"..... 
​Althans zo voelt dat. 
Vrijwilligers zijn goud. Vooral de oudere vrijwilligers onder hen. Omdat ze zonder iets terug te verwachten, iets moois betekenen voor mensen. Ze zetten hun levenservaring in voor de goede zaak. Omdat ze eindeloos geduld hebben. Omdat het ze een zorg zal zijn wat die ander denkt. Omdat ze inmiddels weten dat tijd voor jezelf en grenzen aangeven heel belangrijk is. Omdat ze ambities hebben, maar deze niet in een POP hoeven te verwoorden. Omdat ze het leven zien als een cadeautje. Omdat ze een nuchtere frisse kijk op mijn of ons hectische leven hebben. 

Regelmatig krijg ik de kans om kennis te maken met de leukste mensen.
En in mijn top drie van leuke mensen zitten toch wel de taalvrijwilligers. 
Ik tref ze bij de trainingen die ik geef voor Stichting Lezen en Schrijven. De trainingen bestaan uit vier bijeenkomsten van een halve dag.
Zelden heb ik zo`n gemêleerd publiek voor mij. Mensen die ziek zijn, maar toch nog iets willen doen. Oud-statushouders die iets terug willen doen voor de samenleving. Gepensioneerde docenten of ouders die iets voor een andere ouder willen betekenen. Ze zitten er allemaal. Omdat ze dat graag willen.
Met grote regelmaat ontstaat er een pittige discussie, over de maatschappij. Over wat er anders moet. Over 'dat deden we 10 jaar geleden ook'. Over ons ideaal of gewoon over het leven.
Ik krijg er kippenvel van, steeds weer. En er vloeien ook tranen, écht meer dan eens. Als men zich in de ander herkent en zich realiseert dat 'we' er echt toe doen. Ik leer elke keer van hen.

Vrijwilligers, zonder kan onze maatschappij niet!  Honderden ken ik er. Van begeleiders in een hospice, tot mentoren, tot chauffeurs van Automaatje.
Allemaal kunnen ze niet zonder hun vrijwilligerswerk. En, een mooie bijkomstigheid, vrijwilligerswerk houd je jong. Het zorgt dat je nieuwe dingen leert, dat de witte stof in je hersenen op peil blijft. 

De witte stof zorgt er namelijk voor dat we:

• gestructureerd werken;
• problemen oplossen;
• initiatief nemen;
• creatief denken;
• flexibel denken;
• én gemotiveerd zijn.

Maar belangrijker, een ander helpen, zonder er iets voor terug te verwachten maakt gelukkig! En geluk kun je delen. Hoe weet je nu welk vrijwilligerswerk bij je past? 
Ga eens in gesprek bij het lokale vrijwilligerssteunpunt. Er kan meer dan je denkt! En wie weet vind je jouw droombaan. Heel regelmatig komt het voor dat coachees bij mij door middel van vrijwilligerswerk hun droombaan vinden of gewoon meer ontspanning in hun bestaande werk.

Dus ga ik dit weekend met veel plezier werken in de buurttuin, breng ik zelfgeplukte bloemen rond bij wie het kan gebruiken en vul ik de taalbieb met leuke materialen. En daarna?
Daarna volg ik een goed advies op. Dit keer? Een wandeling met mijn mannen. Geheel vrijwillig;).

Foto: Jesse Wetzer

Zo`n 20 jaar geleden verhuisde ik van Rotterdam naar Eindhoven. Ik had net mijn studie afgerond. Leuke studievrienden, wat vrienden van de basisschool en natuurlijk Joris, waarvoor ik naar het zuiden verhuisde.
Niet het einde van de wereld zou je zeggen.
Maar mijn studievrienden gingen fulltime voor de klas in Rotterdam. Mijn vrienden vanaf de lagere school gingen samenwonen in Rotterdam of omgeving en Joris en ik gingen in 'het Eindhovense' beginnen aan ons leven samen.
Daar was ik dan, aan de andere kant van het land en ik voelde me eenzaam. En niet voor even. Het heeft zeker twee jaar geduurd vóór mijn eenzaamheid verdween.

Maar Femke, hoe kan dat nou? Je had Joris toch? En zijn vrienden dan? En je collega`s? En je familie? En zijn familie? Daarvoor moet ik je eerst even uitleggen, wat eenzaamheid betekent.
Remy, eenzaam, alleen, het is nog steeds een taboe. Iets dat bij ouderen voorkomt. Toch?
Want, wanneer ben je nu eenzaam? In het programma 'Erik onderzoekt' zoekt Erik Scherder uit of 'gedeelde smart, halve smart' is, oftewel ben je samen sterker dan alleen? 

Eenzaamheid, zegt de definitie van Rijks (2014) is een gevoel. Er is dus een duidelijk verschil tussen alleen zijn en je alleen voelen. Het gaat hierbij dan dus niet om de wens tot het hebben van contacten, maar om een behoefte aan verbondenheid. En daar ging gisteren, toen ik 'Erik onderzoekt'  terug keek, het lichtje aan.
Want echt benoemen kon ik het gevoel tot nu toe niet en uitleggen waarom ik mij zo voelde toentertijd, ook niet.
​Het voelde pijnlijk, wat te verklaren is. Hetzelfde hersengebied waar fysieke pijn wordt gezien, licht op bij een gevoel van eenzaamheid. De mate van stress die je ervaart hierdoor, zorgt voor een minder goed geheugen en op lange termijn zelfs voor hart- en vaatziekten. Langdurige eenzaamheid maakt ziek, angstig en depressief.

Zo dan nu, hoe kon het gebeuren? Ik heb altijd gedacht, dat het mijn eigen instelling was. Dat ik er zelf niet genoeg aan had gedaan. Wie is er nou eenzaam?
Het krijgen van nieuwe diepere contacten en gesprekken, waardoor ik mijn verbonden voelde, dat was de sleutel! De ervaring die we nu hebben in 'coronatijd' blijkt funest voor ons gevoel van verbondenheid. Online leg je toch niet je hele 'ziel en zaligheid' bij iemand neer. Het gevoel, dat iemand er écht voor je is, is minder.
Dat gebeurde er dus ook in die eerste jaren in Brabant. De contacten waren oppervlakkig. Ik voelde me nergens echt onderdeel van. De vrienden en familie  van Joris waren aardig, maar niet mijn 'eigen' vrienden en familie. Daarbij heb ik het hart op de Rotterdamse tong en dat werd niet altijd begrepen. En op mijn beurt begreep ik de Brabantse omzichtigheid niet altijd.
Ik werkte op een school waar een angstcultuur heerste.  De directrice vertelde mij keer op keer, dat je emoties thuis moesten blijven. Die hoorde je in een professionele werkcultuur niet met elkaar te delen.
Onze buren hadden kinderen, wij niet. Ik kende de omgeving niet goed en wist dus ook niet, waar ik mijn plekje kon vinden.

Wat heeft het tij gekeerd? Ik zocht een andere baan. Daar vond ik collega's met het hart op de tong, waarmee ik met twee van hen nog steeds contact heb. Collega's, waarmee ik zelfs naar een cabaretvoorstelling reed,  in Rotterdam!
We verhuisden naar een dorp, ook daar deed ik nieuwe contacten op, waarmee ik mij verbonden voelde.
Kortom, het zoeken naar een omgeving, een situatie of een activiteit, waarbij je mensen treft die dezelfde dingen leuk vinden, dat helpt!
Maar als ik toen had geweten wat ik nu wist, had ik meer om hulp gevraagd. Wie weet was er iemand geweest, die mijn gevoel herkende. 

En tegen al die mensen die niet eenzaam zijn, wil ik zeggen:

* Vraag hulp aan iemand die eenzaam is. Helpen verlicht, men voelt zich nuttig, onderdeel van iets groters.
* Voer niet alleen een gesprek over koetjes en kalfjes tijdens een wandeling, maar vraag hoe het écht met iemand is.
* Bel een keertje extra naar iemand die alleen thuis is, verhuisd is, een andere baan heeft, ontslagen is of nu in coronatijd geïsoleerder leeft.

Ben je eenzaam? Praat erover met de mensen om je heen! Gedeelde smart is halve smart. Of kijk hier voor meer tips.


Bron: Erik onderzoekt. Uitgezonden op donderdag 4 februari bij de NPO.

foto: Jesse Wetzer

Het was vrijdag en ik plaatste snel nog even aan het einde van de dag een verhaal op Instagram. Een Femnomenaal Friday tip.
Over 'altijd' en 'nooit'.... met een enorme spelfout erin. Dus heb ik het verhaal snel verwijderd, met het plan om er een blogje aan te wijden. Omdat fouten maken menselijk is. Omdat ik ook maar een mens ben en bovenal omdat het vast herkenbaar is. Fouten maken moet. 
Je zult mij dan ook niet snel horen zeggen, ik maak nooit een fout. Ik maak fouten, ook binnen mijn vakgebied. Natuurlijk vind ik daar zelf iets van. Dat kan natuurlijk écht niet. Maar het gebeurt wel. Meer dan eens.
Te snel, niet goed nagelezen, moe. Nou ja, ik kan allerlei smoesjes bedenken. Het gebeurt gewoon weleens.
Als ik bij anderen spelfouten zie, dan ben ik namelijk niet zo streng. Kan gebeuren, toch? 
En dan zijn ze daar toch weer; 'altijd' en 'nooit'.
"Ik maak nooit spelfouten", zegt de ene collega aan tafel. "Ik ga altijd op de juiste manier met anderen om", zegt de ander. "Ik ben nooit te laat", zegt de volgende. En vooral: 'het lukt mij nooit', 'waarom moet mij dit altijd overkomen' of ' hij is altijd onaardig tegen mij'.

Gebruik de woorden 'altijd' en 'nooit' en je weet zeker dat er niet veel verandert. De ander krijgt niet eens een kans.
De kans om het anders te doen eindigt hier. De kans om te leren eindigt ook. De kans om fouten te maken eindigt eveneens. De kans om opnieuw te beginnen. Je tweede kans.
Ik kreeg zeker niet overal een tweede kans. Jij? En ik pakte niet overal mijn tweede kans of mijn derde. Of ik bakte er niets van. Dat is ook gebeurd, natúúrlijk.

Ik leerde opnieuw over tweede kansen en fouten maken tijdens mijn opleiding als ervaringsdeskundige.          (Gezondheid- en werkverlies)
In mijn groep zaten onder andere mensen met een verslavingsachtergrond, mensen die mishandeld waren en mensen die een eetstoornis hadden gehad, om je even een beeld te geven.
Mensen die door ziekte, een samenloop van nare omstandigheden of het missen van die tweede kans, uiteindelijk hun derde, vierde of vijfde kans gepakt of gekregen hadden.
Indrukwekkend vond ik de verhalen, stuk voor stuk. 'Altijd' en 'nooit' kwam niet in hun vocabulaire voor. Het leven was voor hen een samenraapsel van 'soms' en 'vaak'. 
Soms, niet altijd, niet nooit. Vaak, regelmatig, niet altijd, niet nooit. Dat geeft meer ruimte toch?
Herstellen van een nare gebeurtenis, van een fout, van een gemiste kans lukt beter als je kunt denken; dit is mij vaker overkomen en soms loopt het leven zo, het blijft niet voor altijd zo!

Dus maak je een fout, mis je een kans of maak je er een potje van? Stop 'altijd' en 'nooit' ergens weg achter een gesloten deurtje en ruil ze in voor 'soms' en 'vaak', maar bewaar de sleutel... voor het geval je wilt zeggen 'ik probeer er altijd het beste van te maken' of 'ik zal nooit boos worden op mijzelf, omdat ik een fout maakte'. 
En voor het geval je het je afvraagt? In dit stuk heb ik mijn fout hersteld. Uiteraard ;). Meer lezen over fouten maken of mislukkingen? Klik hier.

En de foto? Dat is de Afsluitdijk. Deze moet nodig verzwaard worden. Maar door een ontwerpfout duren de werkzaamheden nu drie jaar langer. Oepsss.. 

​Zij maakt(e) het verschil.
Het is alweer even geleden dat ze bij mij was.
Een jonge enthousiaste juf kwam in mijn coachingspraktijk. 
We hadden een klik en al snel kwamen we op het punt dat er een traan viel.
Soms is wat je deed niet meer genoeg.
Soms zie je alles goed, maar moet er iets veranderen. Aan jezelf? Of aan je omgeving?
Soms moet je oude idealen overboord gooien en nieuwe idealen en doelen stellen.
En wat deed ze dat goed!
We hadden 3 gesprekken nodig waarbij ze in staat was om haar hele manier van denken te resetten. Van wat moet naar wat mag. Van angst naar lef en van praten naar doen.
Puzzelstukjes vielen in elkaar. Toeval bestaat niet denk ik weleens, want ook haar team besloot verandering door te voeren. Rigoureus.
En dus vond ik het tijd om eens bij haar op bezoek te gaan.
Wat ik zag was om het maar zo te zeggen Femnomenaal!
Zelfverzekerd bewoog zij zich door haar lokaal. Met vertrouwen vertelde ze mij over de toekomst.
In gezamenlijkheid besloot haar team om van een standaard leerstofjaarklassensysteem, een maatwerkprogramma te gaan bieden voor elk kind.
De leerkrachten werken in teams, waarbij ze gezamenlijk alle kinderen binnen hun unit zien, dus ze staat er niet meer alleen voor. Ze kan leren van haar collega`s en zij van haar.
Als er iemand ziek is, is er altijd iemand die ook weet hoe de vork in de steel zit. Die weet, welk kind, wat nodig heeft. Haar gevoel van autonomie is gestegen. Ze heeft het gevoel dat ze het zelf kan doen. Dat ze verschil maakt.
I GOT THIS... 

Verschil maken, dat is toch wel leidend in wat klanten of opdrachtgevers willen. Voldoening halen uit wat je doet.
Uit verschillende onderzoeken over geluk ( A.Dijksterhuis, 2018 en 2015) is gebleken, dat een gevoel van geluk vooral ontstaat als je iets kunt delen of betekenen voor een ander.
Maar weet je eigenlijk wel wanneer je iets betekent of betekende voor een ander? Ik voelde het heel duidelijk bij deze juf. Dat werd ook bevestigd met een ontzettend fijne review van ons traject. 
Maar vaak weet je het niet. Vaak gaat die ontmoeting die jouw leven heeft veranderd, op het moment zelf aan je voorbij. Je realiseert je veel later pas, dat die persoon het verschil maakte.

Wie maakte het verschil voor jou? Jouw juf? Jouw werkgever? Een goede vriendin? Een toevallige ontmoeting?
En waarom zou je daar nu nog iets mee doen?
Het antwoord is verbondenheid. Waardering en erkenning geven aan een ander zorgt voor een gevoel van verbondenheid. En dat is nu belangrijker dan ooit.
Dus hierbij alle mensen die het verschil maakte voor Femnomenaal, waar ik het misschien nooit zo tegen heb uitgesproken.... JIJ MAAKT(E) VERSCHIL!

* Martin Heeffer, die mij coachte richting mijn eigen onderneming zonder dat hij het uitsprak.
* Ilse Bieleveldt, die mij begeleidde tijdens ziekte in een onhoudbare situatie, maar gelijk had ze over mijn toekomst...
* Jaques Wajon, voor de kans die hij mij gaf als docent Inburgering, als startende ondernemer en mij ruimte gaf voor meer projecten.
* Martin van de Bunt, voor de mogelijkheid om echt iets te betekenen voor anderstalige ouders en kinderen in Son en Breugel. En voor de uitnodiging naar Lesbos, wat mijn leven veranderde.
* Liesbeth Kaag, die mijn eerste review schreef
​* Esther de Vries en Teuntje Derks, die mijn passie voor anderstalige ouders en kinderen delen en hiervoor ruimte gaven
* Anoek Nietsch en Marleen van Eembergen voor hun luisterend oor, zeker in mijn eerste jaar als ondernemer.
* Andre Rotte, voor zijn ondersteuning en kerstkaart elk jaar... dat voelt steeds als een bemoediging.

foto:Jesse Wetzer

Nee, ik ga niet trouwen. Dan is dat uit de wereld. Ik heb namelijk een ongelofelijk lieve knappe man, al 20 jaar.
Al meer dan de helft van mijn leven. Ik heb over iedereen al een blogje geschreven, behalve over hem, over ons...
Dat werd tijd. Alhoewel hij hier natuurlijk echt niet op zit te wachten. En jij misschien ook niet. 
Maar het gaat ergens heen, geloof me;)

Ik grap weleens; dat hij boft, dat ik nog niet gillend weg ben gerend... 
Ik raak namelijk nogal snel uitgekeken op van alles. Afwisseling is zeg maar echt mijn ding.
Vooruitgang! Stilstand is funnest. Ik takel langzaam af zonder een beetje "something new".
En toch heb ik het geleerd, van Joris, die blij wordt van een cafeetje om de hoek, van dezelfde sportschool, van het Brabantse land en van dezelfde werkgever, sinds zijn afstuderen. "Something old" is in zijn ogen gewoon heel oké. En gelijk heeft hij, voor hem werkt het.
Ik word weleens gek van hem, en hij van mij. 
Alweer een ander plan? Wat? Ga je die kast verplaatsen? Hij staat er net!!
Nog een nieuwe opdrachtgever? Wat? Ga je content schrijven? Kun je dat dan?
Nieuwe dingen proberen. Soms mislukken ze. Dat vind ik moeilijk, écht. Maar ik kan niet zonder. Want ze slagen ook heel vaak. En dan leer ik iets nieuws, over mij en over de ander.

Dat bleek wel tijdens de coronacrisis. Stilstand. Mijn werk; waar ik veel energie uit haal, kwam zo goed als tot stilstand. En Joris, die plaats nam in mijn kantoor, werkte gestaag door. Gezellig, elke dag thuis. Gezellig, elke dag hetzelfde. Maar toch ook niet. Gek werd hij ervan en ik ook! Ik schreef er zelfs ander blogje over. Something old, werd something new.
Alles was anders en voor het eerst merkte ik, dat ook ik, gedij bij een beetje "something old."
En hij, hij gedijt bij een beetje "something new"! 

Dus hoe zit dat nu? In welke mate is "something new" nuttig? En wanneer moet je jezelf eens goed achter de oren krabben?
De do`s en de don`ts van "something new":

1: Iets nieuws hoeft niet persé uitdagend te zijn. Iets nieuws kan ook iets ontspannends zijn. Denk aan een nieuwe hobby. 
2: Doe niet teveel nieuwe dingen tegelijk. Kies iets nieuws en focus!
3: Nieuwe dingen die spannend zijn en je uit je comfortzone halen zorgen voor gelukshormonen!
4: Iets nieuws proberen zorgt voor zelfvertrouwen, er wordt dopamine aangemaakt zodra het is gelukt!
5: Wil je iets nieuws proberen, maar niet alleen? Doe het dan samen met iemand waarbij je je veilig voelt.
6: Probeer iets nieuws, waarvan je weet dat het past bij "Something old".
7: Weet je het even niet in het leven? De oplossing? Doe iets nieuws. Je ontmoet nieuwe mensen, krijgt nieuwe inzichten en voor je het weet.. WEET JE HET!
7: Probeer deze lijst eens...
8: Of deze... want met doe wat je altijd deed... blijf je krijgen wat je altijd kreeg.

En morgen.. morgen ga ik iets nieuws proberen. Joris tennist sinds de coronatijd met veel enthousiasme. Something new! 
Dat wil ik ook proberen, maar ik ben een beetje bang voor de bal en ietsiepietsie onhandig.
Dus wish me luck.. en als het mislukt.. nou ja, dan maar "something old".

Goed werkgeverschap is vooral zichtbaar als er gedoe is. Een crisis zoals waar het Coronavirus ons heeft gebracht, maar ook een persoonlijke crisis zoals een scheiding, ziekte of de zorg voor je kinderen of je ouders.
 
Hoe goed zorgt een werkgever dán voor jou?
Laat ik helder zijn! Natuurlijk moet je als medewerker proactief zijn richting je werkgever. Wat heb je nodig?  Maar ook waar heb je recht op?
Ik merk dat veel van mijn klanten geen idee hebben wat goed werkgeverschap inhoudt en welke invloed zij hier zelf op hebben.
( die invloed is overigens beter uit te voeren als ‘ het gedoe’ er nog niet is en je het grote geheel kunt overzien, zie tip 7)
 
Er zijn meerdere platforms, die als drijfveer, het onder de aandacht brengen van goed werkgeverschap hebben, zoals Great place to work, Beste werkgever, Klassenwerkplek en Hierwilikwerken.nu.
De boodschap die hiervan uit gaat is, dat werknemers binnen een bedrijf met regelmaat zelf op bepaalde vlakken aangeven hoe hun werkgever het doet. Het ene platform werkt met vragenlijsten, de ander met verhalen van medewerkers. Naast de bekende punten als: ontwikkeling, leiderschap  en openheid worden een aantal dingen niet expliciet besproken, die wel van belang zijn... als het even niet vanzelf gaat!
 
10 tips waaraan je een goede ( toekomstige) werkgever herkent voor het geval je in moeilijke of lastige tijden terecht komt:

•  Je weet wie je bedrijfsarts is, hoe je hem of haar kunt bereiken én hier wordt regelmatig en open over             gecommuniceerd .
• Je kunt ( tijdelijk) flexibel werken zonder dat dit een weerslag heeft op je collega’s
• Je hebt de mogelijkheid om te veranderen van werkplek of functie als jouw gezondheid of privé - situatie        hierom vraagt( zgn. mobiliteit)
• Je weet wat je scholingsrechten zijn zodat je duurzaam inzetbaar kunt blijven ook als je wat ouder bent.
• Je hebt de beschikking over een coach of online training over stress, werkdruk en werkgeluk. En je weet hoe en bij wie je hierom moet vragen.
• Jouw werkgever communiceert helder en regelmatig over wat je kunt doen bij problemen en bij wie je hiervoor moet zijn.
• Je weet of er een OR of (G)MR is en welke rol zij spelen als het gaat om goed werkgeverschap.
• Jouw werkgever vindt inclusie en diversiteit belangrijk, hieraan kun je zien of jouw werkgever geeft om mensen en niet alleen om resultaten of het opvullen van gaten.
• Jouw werkgever waardeert jou niet alleen met kerst, maar jullie prestaties staan op de website, in de nieuwsbrief en op social media. Trots, dat is het juiste woord!
• Jouw werkgever stelt jou op de hoogte van het ontwikkeladvies dat je gratis kunt aanvragen via een loopbaancoach en het ministerie van SZW. 

Succes!

Foto: Jesse Wetzer

​Als je werkt in de zorg of in het onderwijs dan doe je dat vanuit een ideaal. Het werk met mensen kan je ontzettend veel energie geven. Je werk is je passie en daarmee voelt het als een stukje van jezelf.
En niets is moeilijker dan een stukje van jezelf opgeven. Want wie ben je zonder je passie?
Dit geldt natuurlijk ook voor veel andere banen. Zeker als je meer dan 10 jaar bij dezelfde organisatie hebt gewerkt is het moeilijk om afscheid te nemen. En wat nu als het afscheid eigenlijk geen keus is.
Als je afscheid neemt omdat je gezin je nodig heeft, als je afscheid neemt omdat je het fysiek of mentaal niet meer kunt, als je afscheid neemt omdat je een nieuwe uitdaging nodig hebt, maar jouw werkgever deze niet kan bieden, als je afscheid neemt omdat er gereorganiseerd wordt of als je afscheid neemt omdat de organisatie failliet is. Het laatste gebeurt in corona-tijd steeds vaker. En dat is moeilijk.

Al weer zeven jaar geleden begon mijn afscheid, na een verwaarloosd auto-ongeluk met visueel letsel. Het bleek een zeer moeizaam afscheid. Drie jaar lang vocht ik voor een baan in het onderwijs. In die jaren had ik momenten dat ik als een helikopter boven mijzelf kon hangen. Hoe kon het toch zijn dat ik zoveel last had van de situatie en niet vooruit kon kijken. En hoe kon het dat mijn werkgever geen kansen zag. Halve dagen werken ging makkelijk. Ik vulde drie jaar lang vele taken in, nog steeds met passie.
Het duurde even voordat ik het zag. Het onderwijs is en was mijn roeping. Wie was ik zonder deze baan? 

Janske van Eersel doet momenteel promotieonderzoek naar rouw om baanverlies en gezondheidsverlies. Baanverlies wordt in de top 5 van meest heftige gebeurtenissen geplaatst. Een stukje van jezelf is weg en 18% van de werknemers heeft hier zodanig last van dat het voelt als rouw, soms met bijbehorende klachten zoals angst of depressie, (J. van Eersel; 2019)
Ik kan dat allemaal beamen. En terugkijkend, analyseer ik het als volgt door middel van het ERK-model ( E.Kubler-Ross 1969) Mogelijk vind je er herkenning in.

Er zijn 5 fases van rouw waar het ERK-model vanuit gaat:

1: Ontkenning
Dit gebeurt niet bij mij! Dit kan niet zo zijn! Dit is niet echt!  Of zoals bij mij door onderzoeken in het ziekenhuis en een revalidatieproces wat lang duurde en opnieuw hoop gaf. De eerste en de derde fase wisselde zich af. Elke keer dacht ik opnieuw na woede, dat er hoop was.

2: Woede
Waarom ik? Wat gebeurt er! Waarom doet niemand iets! Dit is niet mijn schuld!

3: Marchanderen
Het komt goed, als ik dit doe, dan gebeurt er vast, dat. Als ik liever, aardiger, vriendelijker ben, harder werk of laat zien wat ik in huis heb, dan wordt het beter! Deze fase heeft bij mij erg lang geduurd. Als ik maar opties bleef geven dan kwam er vanzelf een oplossing voor mijn dreigende werkverlies.

4: Verdriet en depressie
Ik geeft het op! Ik heb alles geprobeerd. Wat voor zin heeft het nog. Ik ga wel. Eerder is er ook al zoiets gebeurd. Ik kan niets, ik wil niets. Tranen, neerslachtigheid en somberheid.... 

5: Aanvaarding
Ik moet verder met mijn leven. Opnieuw beginnen. Het is niet vergeten, maar het heeft een plekje. Hier ontstond Femnomenaal. 

Maar dan het volgende! Hoe kwam het nu dat ik bij die 18% hoorde? Dat werd mij opnieuw helder door de uitkomsten van het onderzoek van Janske. Hoe onverwachter en onrechtvaardiger je baanverlies voelt, hoe sterker de rouwklachten. Onverwacht was het toch. Mede door de hoop die medici gaven en de manier waarop ik naar kansen keek om van betekenis te zijn in het onderwijs. De goede beoordelingen die ik had en de manier waarop ik mijzelf opgeleid had om andere taken te vervullen.
Onrechtvaardig. Dat was het zeker. Nu ik na zeven jaar, vele cursussen, opleidingen en gesprekken met HRM verder, de situatie nogmaals bekijk.
Een gebrek aan kennis bij mij, bij de bedrijfsarts, bij HRM en leidinggevenden over.... juist ja. Rouw. Rouw om gezondheidsverlies. Rouw om wat ik wilde, maar niet meer kon. Rouw om dat niet gezien werd wat ik in de jaren bij de werkgever had opgebouwd. Rouw om de manier waarop een collega om een afscheid voor mij moest vrágen. Rouw om een collega die zonder overleg mijn kantoor leeg ruimde. Rouw om het procesmatig werken aan wat van het UWV moet. Rouw om slecht werkgeverschap. En boven alles, gebrek aan kennis bij mij over de gevoelens die ik ervaarde en niemand die dit herkende bij mij en hulp inschakelde.
Ik heb een groot rechtvaardigheidsgevoel en een wereldbeeld dat iedereen erbij zou moeten horen, zeker in sociale beroepen. 

Om mij heen zie ik hetzelfde gebeuren. Mensen die door en met slechte communicatie, zonder het nemen van goed afscheid, hun baan gedag zeggen. Wat heb ik ervan geleerd en hoe kon ik verder?
Hoe had het anders gekund? Vijf tips voor jou en vijf tips voor je werkgever:

Voor jou: 

1: Praat over je gevoelens tijdens het nemen van afscheid; voel je woede of verdriet, zoek hulp.
2: Neem goed afscheid. Is het niet op je werk, bedenk dan een ritueel wat je helpt. 
3: Structureer je dag. Ga niet voor de televisie zitten na je afscheid, maar doe vrijwilligerswerk.
4: Neem de tijd. Rust uit, zoek mensen op om iets mee te ondernemen en bovenal, ga de natuur in.
5: Volg een cursus of leer iets nieuws. Dit helpt je inzicht te krijgen in wat je ook nog kunt.


Voor je werkgever: 

1: Herken de fases van rouw bij een werknemer. Toon begrip en regel hulp. 
2: Voer het inzetbaarheidsmodel in bij verzuim, het gedragsmodel zorgt voor meer rouwklachten en langer verzuim
3: Communiceer eerlijk en open over het naderend baanverlies. Bespeek alles. Beperk het protocollair praten.
4: Bij gezondheidsverlies: Verdiep je in de inclusieve samenleving. Kan je werknemer écht niet blijven?
5: Zorg voor een passend, warm, hartelijk en gemeend afscheid. Stem het tijdstip meteen af met de werknemer. 


Wil je weten of je last hebt van rouw bij werkverlies, help Janske met haar onderzoek.

De wereld staat in brand. Want het maakt erg genoeg uit waar je wiegje stond, of je ouders een donkere of een lichte huidskleur hadden, een accent door een tweede taal of een niet typisch Nederlandse achternaam (wat dat dan ook moge zijn). Er zijn al meerdere onderzoeken naar gedaan. Het maakt uit. En dat zou niet moeten.

Mijn wiegje stond op een fantastische plek. Onder de rook van Rotterdam, een huis aan het water, een opa en oma met een stacaravan in de bossen van Brabant. Ik haalde mijn rijexamen, de HAVO en de PABO en kwam zonder moeite aan een baan in Charlois. Een 'achterstandswijk', zoals ze dat ooit (en vast nu nog) noemden, alsof dat helpt... Want iedereen weet; benoem wat mensen niet kunnen, waar ze niet bij horen, welk probleem ze hebben en voilà... Het probleem is daar. Want waar zit die achterstand dan? En WAT nu, als dat tegen je gezegd wordt en het je jouw hele leven blijft achtervolgen. Men zegt het zo vaak tegen je. Je gaat het geloven. Oftewel, wat men al dacht is waar geworden. Je loopt achter. Jij kan het NIET.  Het Golemeffect, men gaat reageren, presteren en zich gedragen, zoals verwacht werd.

Het duurde lang voordat ik deze blog schreef. Het duurde even voor hetgeen ik normaal vind, maar dus niet gebeurt, tot mij door drong. 
Ik werk mijn hele leven al met mensen. Ik heb het geluk gehad om in Charlois, kinderen en ouders te leren kennen, die voor elkaar zorgden, samen feest vierden, elkaar respecteerden, kleur en plezier brachten in de school. Welke kleur ze hadden en waar ze vandaan kwamen. Ik zag het niet en nog steeds niet. Ik behandel iedereen, zoals ik zelf behandeld zou willen worden, met respect en een luisterend oor, eerlijk en direct. Zo heb ik dat geleerd thuis, in een 'witte' wijk aan het water, in mijn klas waar slechts één meisje en één jongen een andere achtergrond had. 
Misschien hebben zij het anders ervaren. Maar voor mij hoorden ze er gewoon bij. 

De vragen kwamen pas 17 jaar geleden. "De sleutelpositie van de leerkracht" stond toen als onderdeel van het vak Pedagogiek op het rooster van mijn opleiding tot Leerkracht Basisonderwijs.
Ik haalde een 9. Het boeide mij mateloos. Hoe kon het zijn, dat in onderzoeken waar eeneiige tweelingen ieder in een andere klas onderwijs kregen, anders presteerden? Waarbij er uitschieters waren van de ene leerling VMBO en de ander VWO. 
Het antwoord op de vraag werd snel helder. Voor mij althans. Het Pygmalioneffect of in negatieve zin het Golem-effect heeft hier grote invloed op. De macht van de leraar. 

Het onderzoek naar het Pygmalioneffect stamt uit 1968! En is toch weinig bekend:
"Het effect houdt in dat leraren, soms onbewust, verwachtingen hebben van bepaalde leerlingen. Met deze verwachtingen sturen ze impliciet de prestaties van leerlingen. Deze sturing kan zowel in positieve zin: hoge verwachtingen leiden tot betere prestaties als in negatieve zin: lage verwachtingen leiden tot slechtere prestaties.      (het Golemeffect)", aldus Wikipedia.

Vooral dat onbewuste vind ik zorgelijk. En ik snap ook waarom het onderwijs een van de eerste plekken is die genoemd wordt, als het gaat om een oplossing voor racisme en discriminatie.
Vorig jaar kreeg ik de kans om hier iets mee te doen.
Ik maakte de module 'Cultuur en religie' voor LOI, en besloot dat er ook video`s in moesten komen. Samen met mijn goede vriendin Ilham en een aantal van haar leerlingen. Kippenvel! (Er zit helaas een copyright op de video`s, maar de leerlingen vertelden haarfijn wat ze nodig hebben van een leerkracht!)
Ik krijg van sommige studenten een fantastische eindopdracht terug waarbij zij heel helder moeten maken wat de multi-culturele samenleving en de leraar voor hen betekent en hoe zij omgaan met het Pygmalioneffect. 
Andere studenten hebben echt feedback nodig, op hun manier van denken, van kijken naar kinderen. 
Want als je onbewust onbekwaam bent, wat zegt dit dan over de kansen die je leerlingen biedt?
Maar als je bewust onbekwaam bent. Moet je dan wel voor de klas staan? Het antwoord is makkelijk. NEE.

Een aantal tips om het bewust bekwaam te worden en het Golem-effect te voorkomen*:

Met stip op 1:
Ben je bewust van je verwachtingen; jouw te lage verwachtingen hebben een negatief effect!

2. Feedback; geef alle kinderen een dezelfde verbale beloning en specifieke feedback.
3. Geef alle kinderen het voordeel van de twijfel en geef hen meer en moeilijker materiaal.
4. Geef alle kinderen evenveel beurten in de klas
5. Schep een warm klimaat voor iedereen. Knipoog, glimlach en zorg voor oogcontact.
6. Spreek over racisme en discriminatie, ook als het geen issue lijkt te zijn.
7. Geef les over vooroordelen. 
8. Kom in gesprek met mensen die een andere achtergrond, kleur, cultuur of religie hebben. Stel vragen. 
Onbekend maakt onbemind. 

​
* Rosenthal, R. (1973b). On the social psychology of the self-fulfilling prophecy

Klik hier voor workshops/ trainingen en advies.

Dit is de tijd. De tijd waarop de diploma`s worden gehaald. De tijd dat starters op zoek zijn naar een baan. Het is een extra moeilijke tijd in deze crisis om zicht te krijgen op waar je recht op hebt, wat de mogelijkheden zijn en waar je je prettig voelt.
Maar het is ook de tijd voor werkgevers om zich te realiseren, dat deze starters vaak binnen twee jaar weer ergens anders werken óf in het geval van onderwijs en zorg, binnen 5 jaar het beroep verlaten.
Er is werk aan de winkel. In een tijd waarbij de tekorten in onderwijs en zorg torenhoog zijn, zijn wervingsacties en startersbijeenkomsten niet meer genoeg.
Dat heeft alles te maken met de wensen van starters en de manier van begeleiden. 

In mijn praktijk zie ik met regelmaat starters en dan vaak de mensen die zo`n 3 à 4 jaar aan het werk zijn.
Wat zij mij vertellen is het volgende:

- Ik heb het gevoel dat mijn inzet niet gewaardeerd wordt.
- Ik heb het gevoel dat mijn ideeën te vooruitstrevend zijn
- Ik word in een invallersfunctie geplaatst en ik kom er niet uit
- Mijn contract is onduidelijk, ik weet niet wat normaal is.
- Ik word van hot naar her gestuurd
- Ik kan mijzelf niet ontwikkelen of ik weet niet bij wie ik moet zijn
- Ik wil vooruit maar ik weet niet hoe
- Ik erger mij aan mijn oudere collega`s, ze behandelen mij als een groentje
- Ik voel mij niet verbonden met de organisatie, voor wie doe ik het eigenlijk?
- Ik wil straks graag kinderen en een eigen huis, maar mijn salaris is niet toereikend
- Ik weet niet of dit wel is wat ik verwachtte van het werkende leven
- Ik vind het moeilijk om met klanten, ouders of patiënten te communiceren, ze nemen mij niet serieus.
​- Ik vind het lastig om mijzelf te laten horen in vergaderingen, bijvoorbeeld.

Herkenbaar?

Wat zijn de mogelijkheden om deze starters op de arbeidsmarkt aan je te binden? 
En wat mag jij als starter verwachten?

Vijf tips voor werkgevers:

1. Zorg voor een meeloopdag, zodat de starter gevoel heeft bij je organisatie vóór hij of zij begint. Houd wel rekening met de arbeidsrechtelijke voorwaarden gekoppeld aan een meeloopdag.
2. Maak de inwerkperiode, een prettige periode waarbij jouw starter met meerdere mensen in je organisatie in gesprek komt. De Femnomenale inwerkbingo is een goede optie en hier te bestellen.
3.Zorg ervoor dat de starter zich kan verbinden met de organisatie, zorg voor een heldere visie en maak deze herkenbaar.
4. Zorg voor een duidelijk stappenplan voor verschillende typische startersvragen, in plaats van te verwijzen naar de website of P&O. Femnomenaal kan hierbij helpen.
5. Jouw starter is ook een ambassadeur als hij of zij de organisatie verlaat. Bied een mooi pakket aan in plaats van outplacement (want negatieve lading!) een "Loopbaangarantiepakket". Zo gaat jouw starter elders verder met een goed gevoel. 

Vijf tips voor starters:
​
1. Zorg voor een goed contract. Heb je hier vragen over? Lees dan de informatie van Dutch Legal Experts, die zij speciaal voor Femnomenaal heeft opgesteld.
2. Zorg dat je na de inwerkperiode meteen de verantwoordelijkheid neemt voor iets waar je kennis of interesse in in hebt. Maak dit bespreekbaar.
3. Vraag een gesprek aan over persoonlijke ontwikkeling en vertel wat je hiervoor nodig hebt. Zo is helder hoe jij kunt floreren.
4. Vraag voor je ergens start of je mee kunt lopen. Maar let op er moet echt sprake zijn van mee kijken en niet mee werken! Zo weet je beter of dit echt jouw plek is!
5. Vraag een coach zodra je twijfelt over jouw plek of loopbaan. Hier is budget voor binnen elke organisatie.

Femnomenaal kan een enquête uitzetten om de behoefte van starters in uw organisatie te peilen en brengt op basis van de uitkomsten advies uit. (vanaf €149 incl. btw) Neem contact op via femke@femnomenaal.nl


​